Όταν ο Σουν Τσου συνάντησε μια μπάλα

 Ένας χρόνος χωρίς τον Χρίστο Χαραλαμπόπουλο, ένας χρόνος χωρίς την “κοφτερή” του άποψη, χωρίς τον ουσιαστικό παρεμβατικό του λόγο για το ποδόσφαιρο (και όχι μόνο). Στη μνήμη του δημοσιεύουμε στην «Εποχή» που τόσο στήριξε, απόσπασμα από το εξαιρετικό βιβλίο του «Σουν Τσου: Το εγχειρίδιο του πολέμου για το ποδόσφαιρο» (Εκδόσεις Δίαυλος). Γράφει ο Χρίστος:

«Λίγο μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η μεγάλη ομάδα της Ντιναμό Μόσχας και πρωταθλήτρια της Σοβιετικής Ένωσης πραγματοποίησε μία περιοδεία «καλής θέλησης» στη Μ. Βρετανία. Μία περιοδεία που έγινε πριν το ξέσπασμα του Ψυχρού Πολέμου και διέλυσε πολλές από τις προκαταλήψεις των Άγγλων για το ποδόσφαιρο των Ανατολικών. Και κάτι περισσότερο. Αποτέλεσε μια προειδοποίηση για τον ποδοσφαιρικό εγωισμό των Άγγλων, που οκτώ χρόνια μετά θα δέχονταν ένα ταπεινωτικό μάθημα από τους Ούγγρους, μέσα στο Γουέμπλεϊ.

Σε εκείνη την περιοδεία, οι Σοβιετικοί, στο πρώτο τους παιχνίδι, ήρθαν ισόπαλοι 3-3 με την Τσέλσι, κάνοντας επίδειξη του –άγνωστου στη Δύση και εντυπωσιακού– passovotchka. Ενός συστήματος που βασιζόταν στην πολύ καλή φυσική κατάσταση, την ομαδική συνεργασία και το διαρκές passing game. Στα επόμενα δύο παιχνίδια τους, οι Σοβιετικοί αντιμετώπισαν την Κάρντιφ Σίτι, ομάδα γ΄ κατηγορίας, την οποία διέλυσαν με 10-1, και την Άρσεναλ, την οποία νίκησαν 4-3 σε ένα αξιομνημόνευτο παιχνίδι που έγινε με ομίχλη στο Γουάιτ Χαρτ Λέιν, το γήπεδο που χρησιμοποιούσαν ως έδρα οι κανονιέρηδες στο μεγαλύτερο διάστημα του πολέμου, εξαιτίας των καταστροφών που είχαν προκαλέσει οι γερμανικοί βομβαρδισμοί του Λονδίνου στο Χάιμπουρι, την έδρα της Άρσεναλ. Το τελευταίο παιχνίδι των σοβιετικών σε βρετανικό έδαφος έγινε στο Άιμπροξ της Γλασκόβης, εκεί που η Ντιναμό αναδείχθηκε ισόπαλη 2-2 με τη Ρέιντζερς. Περιττό να αναφέρω πως οι παίκτες της Ντιναμό, επιστρέφοντας στη Μόσχα, αντιμετωπίστηκαν σαν ήρωες.

Με αφορμή την περιοδεία της Ντιναμό και τον αντίκτυπό της, ο Τζορτζ Όργουελ έγραψε ένα δοκίμιο με τίτλο «The Sporting Spirit» που δημοσιεύθηκε στη λονδρέζικη Tribune τον Δεκέμβριο του 1945. Ο Όργουελ δεν είδε κανένα από τα παιχνίδια που έδωσε η Ντιναμό σε βρετανικό έδαφος και, όπως ομολογεί, του μεταφέρθηκαν εντυπώσεις και μαρτυρίες από τρίτους για δύο από τα παιχνίδια. Αυτά της Ντιναμό με την Άρσεναλ και τη Ρέιντζερς.

Είχε κατανοήσει όμως πόσο επικίνδυνο μπορεί να γίνει το παιχνίδι όταν χρησιμοποιηθεί για την τόνωση της εθνικής ταυτότητας και τη στήριξη της κυρίαρχης ιδεολογίας. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, επικεντρώνει την προσοχή του σε ένα ερώτημα που κυριάρχησε στη δημόσια συζήτηση εκείνη την εποχή. Η σπουδαία ομάδα της Άρσεναλ αντιπροσώπευε την Εθνική Αγγλίας, όπως υποστήριζαν οι Σοβιετικοί ή ήταν απλώς μία ομάδα του αγγλικού πρωταθλήματος, άποψη που είχαν οι Βρετανοί;

Στο δοκίμιο, μάλιστα, ο Όργουελ σημείωνε τον φόβο του για την επιδείνωση των αγγλοσοβιετικών σχέσεων, στο ενδεχόμενο να ανταποδώσει την επίσκεψη της Ντιναμό κάποια αγγλική ομάδα. Σε εκείνο το κείμενο υποστήριξε ότι «το ποδόσφαιρο είναι ένας πόλεμος χωρίς τους πυροβολισμούς». Αυτή τη μεταφορά θα τη χρησιμοποιήσουν έκτοτε πολλοί, συχνά με διαφορετική διατύπωση, αλλά με το ίδιο νόημα».

 

Η παγκοσμιοποίηση στο ποδόσφαιρο

 

«Η παγκοσμιοποίηση στον χώρο του ποδοσφαίρου, η υπέρβαση δηλαδή του κράτους-έθνους, σήκωσε –ουσιαστικά– την αυλαία το 1995 με την έκδοση μίας απόφασης από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην προσφυγή του Βέλγου ποδοσφαιριστή Ζαν Μαρκ Μποσμάν», αναφέρει ο Χρ. Χαραλαμπόπουλος και συνεχίζει: «Από τότε, η παγκοσμιοποίηση και η εμπορευματοποίηση, χάρη στη βοήθεια και της τηλεόρασης, έχουν διαμορφώσει συνθήκες έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των ομάδων. Οι ομάδες του επαγγελματικού ποδοσφαίρου, μπορούν να υπάρξουν –αναγκαστικά– και ως εταιρείες και ανάλογα αναπροσαρμόζουν τη δομή, την οργάνωση και τις στρατηγικές τους. Το αποτέλεσμα απόκτησε μεγάλη οικονομική σημασία, τόση, που η νίκη μέσα στο γήπεδο, έχει γίνει ισοδύναμη της επιβίωσης και έξω από αυτό. Πολλές νίκες –και στο ποδόσφαιρο– μεταφράζονται σε διεύρυνση της επιρροής στους υποστηρικτές και τα κέντρα αποφάσεων, ενώ φέρνουν περισσότερα έσοδα και μεγαλύτερο ειδικό βάρος. Αθλητικό και εμπορικό. Ένα πρόσφατο παράδειγμα.

Τα τεράστια οικονομικά οφέλη που αποφέρει στη Λέστερ η κατάκτηση του τίτλου της Πρέμιερ Λιγκ, καθώς και η διεύρυνση της εμπορικής-οπαδικής της βάσης. Αρχικά στην Ταϊλάνδη, από όπου προέρχεται ο ιδιοκτήτης της και στη συνέχεια σε όλη την Νοτιοανατολική Ασία. Έχουμε φτάσει πλέον στο σημείο ο διαχωρισμός των ποδοσφαιρικών πρωταθλημάτων να γίνεται σχεδόν με την ορολογία και τα κριτήρια που χρησιμοποιεί ο ΟΟΣΑ, η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ. Σε ανεπτυγμένα και αναπτυσσόμενα...

Στο σύγχρονο και έντονα ανταγωνιστικό περιβάλλον του επαγγελματικού ποδοσφαίρου, η υιοθέτηση των αρχών της στρατηγικής σκέψης, όπως τις διατυπώνουν οι κλασικοί συγγραφείς, όταν προσαρμοστούν στο παιχνίδι, τις ιδιαιτερότητές του και το περιβάλλον του, μπορούν να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Τα τελευταία χρόνια κάποια κλασικά έργα της στρατιωτικής στρατηγικής όπως η Τέχνη του Πολέμου του Σουν Τσου και το Περί του Πολέμου του Κλαούζεβιτς έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών μελετητών που ασχολούνται με τη διοίκηση των επιχειρήσεων. Μάλιστα, διδάσκονται σε πολλές πανεπιστημιακές σχολές διοίκησης επιχειρήσεων, ενώ η διεθνής βιβλιογραφία που προσαρμόζει αυτές τις αρχές στο πεδίο ανταγωνισμού των επιχειρήσεων διευρύνεται γοργά, απόδειξη του αυξανόμενου ενδιαφέροντος που υπάρχει. Οι ποδοσφαιρικές ομάδες είναι πολύ εύκολο να αναζητήσουν και να ανακαλύψουν τα πεδία της εφαρμογής των αρχών στρατιωτικής στρατηγικής στο κομμάτι που αφορά την επιχειρηματική δραστηριότητα. Όμως, αυτές οι ίδιες αρχές μπορούν να εφαρμοστούν και στο αγωνιστικό μέρος, όπου χρειάζεται στρατηγική και οι τακτικές εφαρμογής της. Και αυτό γιατί η Τέχνη του Πολέμου του Σουν Τσου, που λογίζεται ως μελέτη της ανατομίας οργανισμών που βρίσκονται σε σύγκρουση, εφαρμόζεται στον ανταγωνισμό και στις συγκρούσεις σε όλα τα επίπεδα. Από το διαπροσωπικό μέχρι τον διεθνή ανταγωνισμό ανάμεσα στα κράτη».

https://www.epohi.gr/