Βιοεξουσία , βιοπολιτική και φόβος
Στις μέρες μας η πολιτική έχει αλλάξει εντελώς μορφή . Εκτός από το ότι πλέον δεν έχει κανένα ρόλο σε ότι αφορά την άσκηση εξουσίας , με την έννοια της αποσύνδεσης που δίνει ο Μπάουμαν , έχει περάσει στη φάση της μεταπολιτικής βιοπολιτικής . Ως μεταπολιτική μπορούμε να ορίσουμε την πολιτική που ισχυρίζεται πως έχει αφήσει πίσω , τους παλιούς ιδεολογικούς αγώνες και επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στη διαχείριση και τη διοίκηση από «ειδήμονες» .
Η βιοπολιτική , ορίζει ως πρωταρχικό σκοπό της τη ρύθμιση της ασφάλειας και της ευημερίας των ανθρώπινων ζωών . Οι δύο αυτές διαστάσεις της πολιτικής είναι αλληλοεξαρτώμενες : από τη στιγμή που δεν έχουμε ιδεολογικούς προσανατολισμούς , στόχους ή οράματα το μόνο που απομένει είναι η διαχείριση της ίδιας της ζωής . Έχοντας ένα , επί της ουσίας , αποπολιτικοποιημένο πλήθος , που ενδιαφέρεται μόνο για την «τακτοποίηση των συμφερόντων» του , ο μόνος και ποιο εύκολος δρόμος να μπορείς να το διαχειρίζεσαι , κινητοποιώντας το προς την κατεύθυνση που θέλεις , είναι μέσω του φόβου .
Μιλάμε πλέον για ένα είδος πολιτικής , που απαρνιέται την καταστατική διάσταση του «πολιτικού» Καστοριάδης) , και στη θέση των υπόρρητων εντολών του , τοποθετεί την «δια φόβου συναίνεση» . Πρέπει να συναινέσεις σε αυτό που κάνουμε γιατί αλλιώς … «υπάρχουν οι μετανάστες , τα φορολογικά μέτρα , η ανεργία , η περιβαλλοντική καταστροφή , η εγκληματικότητα , η σεξουαλική διαστροφή» κλπ , κλπ . Η «δια φόβου συναίνεση» πετυχαίνει εκτός των άλλων να ενσωματώσει το πλήθος και τις αυθόρμητες μορφές ταξικού αγώνα στις ιδεολογικές δομές της εξουσίας , μεταμορφώνοντας το πλήθος σε λαό .
Η «δια φόβου κινητοποίηση και συναίνεση» στις πρακτικές της εξουσίας δεν είναι όμως αρκετή . Ο φόβος από μόνος του δεν φτάνει γιατί οδηγεί υποχρεωτικά στον καταναγκασμό . Έχει αποδειχθεί ιστορικά πως κανένα σύστημα εξουσίας δεν μπόρεσε να επιβιώσει έχοντας ως μόνο όπλο τον καταναγκασμό και τον φόβο . Μεγαλύτερο παράδειγμα από την τέως ΕΣΣΔ δεν υπάρχει , όπως και άλλες γνωστές δικτατορίες .
Η θεσμισμένη εξουσία στηρίζεται στην εσωτερίκευση των σημασιών της , από τα κοινωνικά κατασκευασμένα άτομά της (Καστοριάδης).Χωρίς την ελάχιστη αποδοχή των θεσμών από τον πληθυσμό ή από το μεγαλύτερο μέρος του , ο καταναγκασμός είναι κατά βάση άχρηστος . Δεν ζούμε πλέον στην πειθαρχική κοινωνία (Foucault) αλλά περάσαμε χωρίς να το καταλάβουμε στην κοινωνία του ελέγχου . Κοινωνία του ελέγχου εννοούμε την κοινωνία αυτή που «οι μηχανισμοί του προστάγματος γίνονται πιο «δημοκρατικοί» ,ολοένα πιο εμμενείς στο κοινωνικό πεδίο , καθώς κατανέμονται στο νου και στο σώμα των πολιτών » (Νέγκρι) . Οι συμπεριφορές κοινωνικής ένταξης ορίζονται από την εξουσία , ενώ η τελευταία ασκείται μέσω μηχανισμών οι οποίοι οργανώνουν με άμεσο τρόπο τους νόες και τα σώματα , με αποτέλεσμα την πλήρη εσωτερίκευση των εντολών από τα υποκείμενα . Οι νόες καθοδηγούνται μέσω επικοινωνιακών συστημάτων , δικτύων πληροφορικής , εικόνων και ήχου από τα ΜΜΕ , κλπ , στα οποία ο φόβος και η απειλές γενικότερα βρίσκονται σε ημερήσια διάταξη . Από την άλλη , τα σώματα ελέγχονται μέσω των συστημάτων κρατικής πρόνοιας , διάφορες επιτηρούμενες δραστηριότητες όπως το σχολείο ή ο στρατός , διαρκή αστυνόμευση κλπ . Η ανθεκτικότητα ενός κοινωνικού συστήματος αυξάνεται από τη στιγμή που μετατρέπει τα «λειτουργικά προαπαιτούμενά» του σε «συμπεριφορικά κίνητρα δράσης» .
Με απλά λόγια , για να μπορεί να μετατραπεί σε πράξη οποιαδήποτε εντολή της εξουσίας , τα άτομα πρέπει να θέλουν να την εκτελέσουν προκειμένου το σύστημα να αναπαράγεται αλλά και οι κατέχοντες την εξουσία να μείνουν στη θέση τους . Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με δύο τρόπους : α) ανοικτά και ρητά : επιστρατεύονται τα διακηρυγμένα συμφέροντα ενός «όλου», ενός κράτους ή έθνους , μέσω διαφόρων διαδικασιών όπως η ιδεολογική κατήχηση αλλά κυρίως η «συλλογική αντιμετώπιση της απειλής» της όποιας απειλής . Χαρακτηριστικά «ελληνικά» παραδείγματα , είναι ο περίφημος «Νέος Πατριωτισμός» του κ. Παπανδρέου και τα ασταμάτητα διλήμματα που θέτει , κάθε φορά που βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο . β) υποδόρια και έμμεσα : η συγκαλυμμένη επιβολή ή η μετάδοση προτύπων επίλυσης προβλημάτων που από τη στιγμή που θα τεθούν σε εφαρμογή , εξαφανίζουν οποιαδήποτε εναλλακτική επιλογή. Π.χ. : Για να ξεχρεώσουμε πρέπει να ξεπουλήσουμε τα πάντα , ή το σχέδιο των «Εκατό ημερών» και διάφορες άλλες ηλιθιότητες που εμφανίζονται ως μονόδρομοι και μόνο επ΄αυτών μπορούμε να συζητούμε . Οποιαδήποτε άλλη λύση είναι εκ των προτέρων αποκλεισμένη .
Με τη διαδικασία αυτή η εξουσία ρυθμίζει τον κοινωνικό βίο εκ των έσω ώστε το κάθε άτομο να ενστερνίζεται και να επανενεργοποιεί τις εντολές της . «Η ζωή έχει γίνει αντικείμενο της εξουσίας» (Foucault) . Η βιοεξουσία συνεπώς είναι μία κατάσταση κατά την οποία το άμεσο ζητούμενο της εξουσίας είναι η παραγωγή και αναπαραγωγή της ίδιας της ζωής . Η εξουσία εκδηλώνεται με τη μορφή του ελέγχου . Ο έλεγχος εισχωρεί πολύ βαθιά στις συνειδήσεις των ανθρώπων , στα σώματα αλλά και στις κοινωνικές σχέσεις .
Ένα από τα αποτελέσματα της παραπάνω διαδικασίας είναι η πλήρης απουσία νοήματος στην ύπαρξη της ίδιας της κοινωνίας . Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τι κοινωνία θέλουν , αν θέλουν μια άλλη κοινωνία , και πως θα πρέπει να είναι αυτή . «Η παρούσα κοινωνία δεν θέλει τον εαυτό της ως κοινωνία , απλά τον υφίσταται . Και δεν θέλει τον εαυτό της διότι δεν μπορεί ούτε να διατηρήσει ή να σχηματίσει μία παράσταση για την ίδια . Παράσταση την οποία να μπορεί να διακηρύξει και της οποίας να προβάλει θετικά την αξία , ούτε να δημιουργήσει ένα πρόταγμα κοινωνικού μετασχηματισμού , πρόταγμα στο οποίο να μπορεί να προσχωρήσει και για το οποίο να θέλει να αγωνισθεί.» (Κορνήλιος Καστοριάδης “Η άνοδος της ασημαντότητας”)
Οι άνθρωποι δεν μπορούν να φανταστούν καν μια άλλη κοινωνία γιατί ο έλεγχος που τους ασκείται δεν τους αφήνει περιθώρια για σκέψη , για στοχασμό . Η απουσία νοήματος είναι αυτή που δημιουργεί τους «τυφλούς αγώνες » , όπως λέει και ο Alain Badiu . Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε το για τι πρέπει να παλέψουμε , τι είναι αυτό που πρέπει να ζητήσουμε και από ποιον . Αν θέλουμε να συγκεκριμενοποιήσουμε τα ερωτήματα αυτά , θα μπορούσαμε να διερωτηθούμε αν αυτό που μας ενοχλεί περισσότερο είναι το ότι έχουμε έναν πρωθυπουργό απατεώνα ή μήπως το ότι είμαστε ανίκανοι να τον διώξουμε ; Φταίνε τα κατευθυνόμενα ΜΜΕ που λένε αυτά που θέλουν και όχι αυτά που συμβαίνουν , ή μήπως φταίμε εμείς που καθόμαστε κάθε βράδυ και ακούμε τις βαρύγδουπες αρλούμπες και τα ψέματα με τη μορφή της αλήθειας τους ;
Ήρθε ο καιρός πιστεύω να καταλάβουμε πως έχουμε και εμείς μεγάλη ευθύνη για όλα αυτά που συμβαίνουν . Όχι φυσικά με την έννοια της «συλλογικής ευθύνης» που προσπαθεί μάταια πιστεύω η κυβέρνηση , μέσω του αντιπροέδρου της , να μας πείσει . («Μαζί τα φάγαμε») . Η επιθετική δυσπιστία που διακατέχει τους περισσότερους , απέναντι σε όλες τις κυβερνητικές πρακτικές , πρέπει να μεταμορφωθεί σε μία «επιθετική ροή απαιτήσεων» , με πρώτη αυτήν της «συμμετοχής» , της ουσιαστικής συμμετοχής , και όχι αυτήν της εικονικής συμμετοχής που είναι οι εκλογές .
«Elections piege a cons» (γαλλικά) θα πει «Εκλογές , παγίδα για μαλάκες» και ήταν ένα από τα καλά συνθήματα του Μάη ‘68 .
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου